درباره ابعاد مختلف صله رحم که باعث تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی می‌شود | پیوند‌های پربرکت

الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛  پیرمرد سال‌ها بود که تنها زندگی می‌کرد. از وقتی همسرش از دنیا رفت و فرزندانش مهاجرت کردند، خانه اش سوت وکور شد. حتی قوم و خویش‌ها هم کم کم فراموشش کردند. مدت‌ها بود صدای تلفن در خانه اش بلند نشده بود، برای همین پیرمرد گاهی سراغش می‌رفت، گوشی را برمی داشت تا ببیند بوق می‌زند یا نه. یک روز، او تصمیم گرفت کاری متفاوت کند.

گوشی تلفن را برداشت، تماس گرفت و سر صحبت را با قوم و خویش‌های دور و نزدیکش باز کرد. همین که شروع به دیدار‌های کوچک و صمیمی کرد، احساس کرد شب‌هایی که خوابش نمی‌برد، جای خودشان را به آرامش داده‌اند. کم کم روزهایش پر از لبخند و گرما و صمیمیت شد. گاهی یک تماس ساده و خبر گرفتن از اقوامی که چند وقتی می‌شود ندیدیمشان، می‌تواند تغییرات بزرگی در زندگی خودمان و آن‌ها ایجاد کند. این همان چیزی است که در اسلام به آن صله رحم می‌گویند. 

صله رحم، شاید در نگاه اول، فقط یک فریضه دینی یا  رسم باشد، اما در واقع، گامی است در مسیر محبت، رحمت و برکت. در قرآن و روایات اسلام، تأکید بسیار فراوان بر این است که پیوند‌های خانوادگی، نه تنها از سر اجبار و وظیفه، بلکه از سر عشق و محبت باشند. چون زندگی را پر از شادی و امنیت می‌کنند. روابط خانوادگی با اقوام و خویشاوندان نه تنها منبع آرامش و امنیت روح است، بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت روان، شادی و موفقیت‌های زندگی دارد.

در مطلب امروز که با کمک نظرات حجت الاسلام و المسلمین محمدهادی مشیری تهیه شده است، قصد داریم در مورد ابعاد مختلف صله رحم صحبت کنیم، از نقش آن در روابط نزدیکان و اقوام بگوییم و نکاتی کاربردی را برای حفظ و تقویت این فریضه دینی در اجتماع پیشنهاد دهیم.

صله رحم چیست؟

صله رحم در لغت به معنای ارتباط و پیوند با خویشاوندان خونی است. یعنی کسانی که از یک رگ و ریشه هستند مانند خواهر و برادر، خواهرزاده و برادرزاده، عموها، عمه ها، خاله ها، دایی ها، عموزاده‌ها و ... در واقع همه کسانی که ما در یک رحم و در یک تولد با آن‌ها اشتراک داریم.

صله رحم چطور برقرار می‌شود؟

صله رحم از طریق تلاش برای نزدیک‌تر کردن قلوب، درک کردن، حفظ محبت و احترام در خانواده و اقوام، احوال پرسی، دستگیری، عیادت، توجه به مشکلات طرف مقابل، مشارکت در شادی‌ها و کمک کردن در گرفتاری‌ها ممکن می‌شود.

نقطه مقابل صله رحم چیست؟

اینکه به گونه‌ای رفتار کنیم که اقوام و خویشاوندان از ما منقطع شوند. برای مثال وقتی مشکلی داشتند نتوانند به ما رو بزنند و مشکلشان را حل کنند. یا اینکه اگر رو انداختند و ما امکان کمک داشتیم، امتناع کنیم. یا اینکه با آن‌ها دچار درگیری و اختلاف شویم. در روایت کسی که قطع رحم می‌کند در ردیف کسانی قرار می‌گیرد که عاق والدین می‌شوند یا شارب خمر هستند؛ بنابراین اختلافات تا جایی می‌توانند ادامه پیدا کنند که موجب قطع رحم نشوند.

آثار و برکات صله رحم

صله رحم تنها وظیفه اخلاقی نیست، بلکه آثار مثبت و برکاتی برای فرد و جامعه به همراه دارد از جمله موارد زیر:

تقویت پیوند‌های خانوادگی: روابط نزدیک، محبت و احترام میان اعضای خانواده و اقوام را بیشتر می‌کند.

ارتقای سطح سلامتی: تحقیقات نشان داده است که افراد دارای ارتباط نزدیک با خانواده و اقوام، شادی و سلامت روانی بیشتری دارند.

امنیت اجتماعی: هرچه روابط خانوادگی و اجتماعی مستحکم‌تر باشد، جامعه امن تر، منسجم‌تر و آرام‌تر خواهد بود.

پرهیز از ناسازگاری‌ها و درگیری ها: رابطه خوب و صمیمی، راه حل‌های منطقی برای اختلافات فراهم می‌کند و منجر به کاهش دشمنی‌ها می‌شود.

پاداش الهی: در آموزه‌های دینی، صله رحم باعث افزایش روزی، تضمین سلامت و رسیدن به رضایت الهی است.

گسترش مدل رفتاری صله رحم

اگرچه صله رحم در لغت اشاره به خویشاوندان دارد، اما باید توجه داشت که مدل معرفی شده در صله رحم را نباید محدود به خانواده و خویشاوندان بدانیم. بلکه در چند حوزه اصلی می‌توانیم از این مدل الگوبرداری کنیم و روابط اجتماعی خود را گسترش دهیم. از جمله در روابط زیر:

نزدیکان و بستگان نزدیک

نه تنها اعضای خانواده، بلکه اقوام نزدیک مانند عمو، عمه، دایی، خاله، پسرعمو و دخترعمو، باید در دل و جان جای داشته باشند. محبت و توجه به آن ها، از مهم‌ترین وظایف است. نصیحت‌ها و کمک‌های مالی، معنوی و عاطفی به این گروه، اثرات ماندگاری دارد.

اقوام و خویشاوندان دورتر

روابط با اقوام و خویشاوندان دورتر نقش مهمی در انسجام خانواده‌ها دارد. برقراری تماس، حضور در مراسم و کمک به نیاز‌های آن ها، سطح روابط را بالاتر می‌برد.

دوستان و آشنایان

در کنار روابط خانوادگی، نگه داشتن روابط دوستانه و محبت آمیز با افراد قابل اعتماد، به زندگی اجتماعی پویایی می‌بخشد. باید در نظر داشت که محبت و احترام در روابط دوستانه هم، همانند روابط خانوادگی، باید دو طرفه باشد.

همسایگان و هم‌محله‌ای‌ها

یک رابطه سالم و محبت آمیز با همسایگان، نه تنها باعث آرامش محل سکونت می‌شود، بلکه از بروز مشکلات و درگیری‌ها جلوگیری می‌کند. در مواقع نیاز، کمک کردن و ایجاد فضای همدلی، نقش مهمی در حفظ صله رحم دارد.

مرز‌های صله رحم کجاست؟

یک نکته مهم که باید همیشه در نظر داشته باشیم، مرز‌های صحت و حقوق در صله رحم است. رابطه باید بر اساس احترام، محبت و رعایت حقوق باشد. نباید در این روابط، وارد حوزه‌هایی شویم که آزادی‌های فردی یا احترام افراد را زیر سؤال ببرد. همچنین، نباید در راه صله رحم، خود و دیگران را با درخواست‌های بی پایه و زیاده خواهی آزرده کنیم. در همین رابطه رعایت نکات زیر می‌تواند نقش کلیدی در حفظ مرز‌های روابط در صله رحم داشته باشند:

• احترام به حریم شخصی و تصمیمات فردی
• پرهیز از افراط در درخواست‌های مالی یا عاطفی بی مورد
• توجه به تفاوت‌های فرهنگی و اعتقادی و احترام به دیدگاه‌ها
• رعایت صداقت و شفافیت در روابط

در ادامه حتما بخوانید ۲ اثر صله رحم

چگونه صله رحم را حفظ کنیم؟

مطابق روایات اسلامی برای اینکه صله رحم را حفظ و تقویت کنیم پیش از همه باید بدانیم که خداوند مهربان است و بندگان مهربانش را دوست دارد. دوم، باید انصاف در روابط داشته باشیم و حسن سلوک خود را بیشتر کنیم. یعنی با دیگران جوری رفتار کنیم که انتظار داریم با خودمان رفتار شود و سوم، اینکه خوبی خودمان به دیگران را کم و خوبی دیگران به خودمان را زیاد بشماریم. در زیر چند راهکار کاربردی برای حفظ و توسعه روابط صالحانه آورده شده است:

• برقراری تماس منظم: تماس تلفنی، پیامک یا پیام‌های شبکه‌های اجتماعی ارتباط را مستمر نگه می‌دارد.
• حضور در مواقع مهم و مراسم: شرکت در عروسی ها، عزا، جشن‌ها و مناسبت ها، محبت را نشان می‌دهد.
• کمک و حمایت در زمان نیاز: چه مالی، چه معنوی و چه صرفاً با حضور و همدلی، نشان از توجه دارد.
• درخواست و ارائه عذرخواهی در صورت خطا: هر رابطه‌ای نیاز به اصلاح دارد.
• کوشش برای هم فکری و مشارکت در راه حل‌های مشترک: مشکلات خانواده و جامعه، با همدلی و همکاری حل می‌شود.

نکاتی برای تقویت صله رحم

صله رحم، نه تنها یک وظیفه است، بلکه یک سرمایه گذاری پرسود در دنیا و آخرت است. همه ما می‌توانیم با رعایت شایسته ها، دلسوزی و محبت، دنیای اطرافمان را بهتر کنیم. برداشتن قدم‌های کوچک، اما مؤثر می‌تواند این هنر ارزشمند را در زندگی مان نهادینه کند. نکات ذکر شده در این راه کمک کننده هستند.

• ابتکار و پیش دستی در ابراز محبت
• شنیدن و درک بهتر نیاز‌های دیگران
• پرهیز از غیبت، حسادت و قضاوت‌های نادرست